Đã bước sang năm thứ 6, chuyên đề Viết&Đọc (do Nxb Hội Nhà văn phát hành) dần trở thành một ấn phẩm được nhiều bạn đọc trong và ngoài nước đón nhận. Không chỉ được những người đang hoạt động trong lĩnh vực văn học quan tâm, Viết&Đọc đang lan tỏa rộng khắp đến đông đảo bạn đọc nhiều lứa tuổi, từ các bậc cao niên đến học sinh PTTH. Nhân dịp ra số chuyên đề Mùa Hạ 2023, Viết&Đọc đã nhận được phản hồi từ bạn đọc với những ý kiến nhận xét, đóng góp chân thành, thẳng thắn. BBT chuyên đề Viết&Đọc xin trân trọng cảm ơn và ghi nhận những phản hồi đó, để tiếp tục nỗ lực không ngừng, nhằm hoàn thiện ấn phẩm tốt hơn, đáp ứng được kì vọng của bạn đọc.

Tôi nghĩ, Trần Lê Khánh tự đằm mình trong lục bát cũng chính bởi, xét một cách tổng thể, giữa những bài thơ anh tổ chức theo kiểu Haiku hay thể ngũ ngôn, thơ tự do, thơ bảy/tám chữ, anh được thăng hoa hơn cả, được thổ lộ, giãi bày tâm tư mình sâu lắng hơn cả trong những cặp câu lục bát vốn đậm chắc khuôn thức và luật qui.

Thơ Trần Lê Khánh như hành trình đi tìm bản thể bằng một hình thức ngôn ngữ thơ ca khác biệt. Các bài thơ trong tập thơ Giọt nắng tràn ly rất ngắn, mỗi bài chỉ bốn hoặc sáu câu, như những câu châm ngôn đúc kết chiêm nghiệm về cuộc sống hoặc trạng thái cảm xúc bất chợt của tác giả. Thay vì lối viết thông thường, tác giả dùng thơ (ngôn từ, hình ảnh, nhịp điệu…) để ghi lại suy nghĩ. Đây là cách để tác giả giải tỏa những ẩn ức bên trong, đi tìm bản thể của chính mình hơn là nhằm chia sẻ với người khác: linh hồn là dòng lưu/ đứng im không chảy/ tôi về tắm hai lần/ tôi thành một dòng sông (Tôi là ai)

Thức nhận thi ca là một trạng thái đặc biệt, nó gần với một công án Thiền bởi sự minh triết sâu kín, tĩnh lặng và uyên áo diễn ra trong thế giới tinh thần của thi sĩ. Không chỉ là lý trí, không chỉ là cảm xúc, thi ca là khoảnh khắc diệu ngộ của tâm hồn và trí tuệ. Nó là tinh chất ngưng đọng từ những nghĩ suy lâu dài, cùng kiệt. Nó là ánh sáng của xúc cảm lóe lên trong những đắm chìm bền bỉ giữa yêu-thương và khắc khoải. Thơ ca, bởi thế là sự siêu vượt, nhưng vì nó hoàn toàn mang tính chủ quan, thế nên thơ ca cũng là một kinh nghiệm tự thân. Bài viết này dựa trên mối tương đồng giữa thi ca và những công án Thiền, khảo sát thi giới của Trần Lê Khánh, nhằm kiếm tìm những thức nhận hiện đại có tính chất “tự chứng” của thi sĩ.

Đọc thơ Trần Lê Khánh, có thể thấy tác giả sử dụng hình thức thơ ngắn khá phổ biến. Trong thao tác khoa học, cấp độ mô tả là khá đơn giản, tuy nhiên, để lý giải và đánh giá được hiện tượng này, sau hình thức, chúng ta cần đi sâu vào những tầng vỉa của mĩ học, nhằm hướng đến một minh định thuyết phục về hiệu quả của hình thức thơ ngắn ấy. Ngắn, ít, mà tinh, có lẽ là mẫu hình lý tưởng cho việc tạo dựng một diễn ngôn thơ ca trong bối cảnh cuộc sống và nghệ thuật đương đại đang khá bề bộn như hiện nay.

Biểu tượng luôn thuộc về sự mở rộng. Diệu dụng của biểu tượng trong thi ca, là bằng một sự sử dụng tự do và có tính cá nhân cao các hình ảnh và ẩn dụ, nỗ lực giải phóng thi ca ra khỏi những mô tả bình thường của đời sống hàng ngày, để thể hiện những cảm giác thoáng qua, tức thì về cuộc sống và trải nghiệm nội tâm của con người, ở đây là con người thi sĩ. Đến cuối, có lẽ ta dần nhận thấy một biểu tượng lớn hơn tất thảy, bao trùm toàn bộ sáng tác cá nhân của Trần Lê Khánh, biểu tượng này tự thân nó là thơ - biểu tượng tối thượng cho sự tồn tại của nhà thơ.

Theo khái niệm chúng ta biết thì tính nhân loại chỉ những thuộc tính chủng loại người mang bản chất xã hội, thể hiện trong nhân cách, năng lực, quan hệ, phẩm chất con người. Tính nhân loại phản ánh nhu cầu và sự tất yếu cùng tồn tại của con người, xã hội người, thể hiện tính cộng đồng trong văn nghệ của các dân tộc. Tính nhân loại là một trong những thuộc tính bản chất của văn học, là bản chất nhân văn của văn học. Tuy nhiên với trường hợp Trần Lê Khánh thì anh đã thể hiện được tính “nhân loại mới - nhân loại tương lai” trong thơ. Nghĩa là qua thơ anh đã nói được nhiều hơn cái thông thường và quen thuộc, anh đã phá vỡ những lối mòn của thơ để tìm ra được những yếu tố uyên áo hơn, thơ anh có những thay đổi quan trọng mang tính đặc trưng của nhân loại. Từ đó thơ anh mở ra những góc nhìn riêng khác. Người viết bài này muốn đưa ra một số góc nhìn để minh chứng cho tính nhân loại mới - nhân loại tương lai trong thơ Trần Lê Khánh, tiêu biểu là từ tập thơ Xứ - rung một ngọn mây vừa mới được trao giải thưởng của Liên hiệp các hội văn học nghệ thuật Việt Nam.

Thơ Trần Lê Khánh cho ta một cuộc viễn du vào bất tận của tâm hồn, dẫn ta đến với thế giới của những điều ràng buộc mơ hồ và ảo thực. Chẳng dại gì ta đi kiểm chứng, bởi ta biết bí mật của đại dương là niềm tin vào nước mắt từ thuở nào. Tinh thần đồng quy vạn vật trong thơ trả lời cho con người về nguyên lý của tồn tại. Đó là tư tưởng của thi sĩ Trần Lê Khánh.

Những năm gần đây, thơ Trần Lê Khánh nổi lên như một hiện tượng trong sinh hoạt văn chương. Thơ của tác giả này được ghi nhận với nhiều giải thưởng nhưng dường như thơ Trần Lê Khánh nói riêng và thơ nói chung cần tri âm từ bạn đọc hơn là tấm giấy khen.