Nhà thơ Trần Lê Khánh

 

Tóm tắt: Linh hồn thiên nhiên trong thơ Trần Lê Khánh là một chủ điểm quan trọng, có thể được diễn giải trên 4 bình diện: tư tưởng vạn vật hữu linh trong thế giới nghệ thuật; thiên nhiên phản ánh cảm quan sinh thái trong thơ; cái tôi trữ tình mang linh hồn thiên nhiên - gần gũi và tương thông cùng thiên nhiên; em - một nhân vật trữ tình phản chiếu linh hồn thiên nhiên. Tiểu luận này tập trung làm rõ các bình diện nêu trên nhằm trả lời (một phần) cho những kiếm tìm về tư tưởng nghệ thuật, thế giới nghệ thuật, cái tôi trữ tình, nhân vật trữ tình trong thơ Trần Lê Khánh.

Từ khóa: Thơ Trần Lê Khánh, linh hồn thiên nhiên, vạn vật hữu linh, cảm quan sinh thái

1. Linh hồn thiên nhiên - một khía cạnh của thuyết vạn vật hữu linh trong tư tưởng Trần Lê Khánh

Vạn vật hữu linh là một học thuyết, một quan niệm, phản ánh niềm tin thiêng liêng, mối tương giao huyền bí giữa con người và tự nhiên, giữa vạn vật trong tự nhiên với nhau, bằng những thông điệp siêu hình. Nói đơn giản hơn, thuyết này xác quyết rằng vạn vật đều có linh hồn. Nhưng làm sao để nhận ra sự tồn tại của “linh hồn thiên nhiên” trong vũ trụ đa chiều, bất tận này? Khi ấy, loài người cần đến thi sĩ, bởi tâm hồn nhạy cảm và trái tim yêu thương của họ luôn dành cho sự sống, lắng nghe những nhịp đập tinh tế nhất ẩn sâu trong lòng thế giới. Và tôi, trong những kiếm tìm của mình đã bắt gặp linh hồn thiên nhiên trong những bài thơ của Trần Lê Khánh. Phải nói ngay rằng, thiên nhiên trong thi giới của Khánh thật linh diệu, phong phú mà tinh tế. Đó không phải là những gắng gượng để mô tả, mà đó là sự mẫn cảm để lắng nghe, để nhận ra thiên nhiên cũng có linh hồn, cũng đang phập phồng hơi thở, đang gửi đến nhân loại thông điệp về sự hiện diện máu thịt của mình xung quanh con người, ngay chính trong con người. Lẽ thường, thủ pháp nhân hóa sẽ có hiệu quả đặc biệt trong việc biểu đạt trạng thái này của thiên nhiên:

con sông nằm xuống

để cơn mưa dài

tắm cho sạch

những ngọn sóng tha phương

(Quê hương)

“Nằm” hay “tắm” nếu đơn giản có thể hiểu là hoạt động của con người thì ở đây tác giả nới rộng chiều kích ngữ nghĩa, để mô tả trạng thái của sông và sóng. Dĩ nhiên, trong cái nhìn không hạn định, thiên nhiên hoàn toàn có thể nằm xuống và tắm táp như là cỏ cây hoa lá chim muông trong ngày mưa tươi mát và sạch sẽ. Giới hạn của loài người là luôn phải quy các thực tại khách quan về trường cảm nhận mang phẩm tính người của mình. Chính vì thế, sông như người, sóng như thân phận tha phương. Ai biết được rằng, chính thiên nhiên mới là một kẻ phiêu lãng trứ danh, một định phận gắn liền với chuyển động không ngừng nghỉ. Linh hồn của sông hiện lên trong phận sóng, hiện lên trong những khúc quanh khi thác ghềnh, khi bình lặng. Đời sông, chẳng phải ví với người, mà tự nó nói lên sự sống linh diệu qua những bãi bờ như thế. Trần Lê Khánh có một tâm hồn đầy mẫn cảm. Anh nhận ra linh hồn của thiên nhiên ngay trong hình thái tồn tại của nó. Đôi khi, chẳng cần phải nhân hóa (mà tại sao cứ phải nhân hóa?). Thiên nhiên là thiên nhiên, sự sống bền bỉ ấy đã mặc nhiên nói lên linh hồn của vạn vật:

tường vi

tựa mình vào buổi sáng

cả hai cùng chờ nở

từ đêm qua

(Bồi hồi)

Cứ bỏ qua trường từ vựng gắn với con người (tựa, chờ đợi), chẳng phải là hoa tường vi và buổi sáng đều hiện ra trong bình minh tươi rạng ư? Đêm là bối cảnh tự nhiên, hoa - buổi sáng là thực thể và hoàn cảnh kế tiếp hiện ra khi ngày đến. Không cần người, hoa vẫn nở, bình minh vẫn lên, vậy thì điều gì đã làm nên quy luật ấy nếu không phải là linh hồn của thiên nhiên? Ai dám bảo hoa không chờ đợi? Những mùa màng, những thời khắc vận hành theo nhịp nở tàn của hoa đó là sự sống và cái chết, sự chuyển hóa và tái sinh nhiệm màu của thiên nhiên. Cũng như vậy, ta sẽ nhận ra, các thực thể tự nhiên trong thơ Trần Lê Khánh đều sống động. Đó là đám mây mang giấc mơ của nước, là hạt sương giấu hơi thở của mây, là ngọn núi thủy chung đợi chờ, là con đường ngậm ngùi đón bàn chân xưa, là chiếc lá hoang vu trong ngày lìa cành, là con cá ngước mắt dõi theo vì sao xa, là ánh lửa với sứ mệnh soi sáng tối tăm, là gương mặt đá rạn chai vì năm tháng… Loài người chỉ biết có ngôn ngữ của mình nên không nhận ra ngôn ngữ của thiên nhiên. Thế nên, trong màu hoa đỏ thắm ai biết đó là giọt máu làm hồng mùa xuân; trong thân khô ai biết những mạch sống còn thức, và biết đâu đấy, nước mắt của muôn loài chẳng đã giữ cho biển kia muôn đời đắng mặn?

biển biết bí mật

lũ hải âu

mải mê tha muối bỏ xuống đại dương

vì kiếp trước lỡ tin nước mắt

(Biển đau mặn)

mùa đông trắng xóa

nụ hoa nảy mầm

như giọt máu

thấm vào xuân

(Vệ thần)

Vận vật đều có linh hồn. Linh hồn ấy giữ cho vũ trụ tồn tại một cách màu nhiệm. Con người tồn tại giữa thiên nhiên, là một sinh thể hữu linh, có mối liên hệ mật thiết với thiên nhiên, chính vì vậy lắng nghe những nhịp sống của vạn vật quanh mình là cách để ta trở về nối sự sống vào mênh mang bất tận. Thơ Trần Lê Khánh hé mở những khoảnh khắc trở về như thế.

2. Linh hồn thiên nhiên - một điểm nhấn sinh thái trong thơ Trần Lê Khánh

Bàn đến linh hồn thiên nhiên trong thơ Trần Lê Khánh không thể không liên tưởng đến vấn đề sinh thái - môi trường, như là một chủ điểm ngày càng gây được hứng thú đối với văn chương, nghệ thuật. Quả thật, đi giữa thiên nhiên trong thi giới Trần Lê Khánh, người ta thấy thiên nhiên đẹp và kỳ diệu; thiên nhiên cao cả và bao dung. Nhưng, cũng ở đó, thiên nhiên cần được cứu rỗi. Đồng thời, từ thơ, người ta nhận ra những ăn năn của con người trước thiên nhiên.

Xin được nói ngay tại đây rằng, cảm quan sinh thái trong văn chương hiện ra ở nhiều cấp độ. Có khi, thiên nhiên chỉ là phối cảnh cho nhân vật, sự kiện, cảm xúc trữ tình. Có khi đó là những mô tả nhấn mạnh đến ý nghĩa, vai trò hay vẻ đẹp, sức sống của thiên nhiên. Cũng có khi, văn chương xoáy sâu và thực tại khủng hoảng môi trường gắn với quá trình phát triển của văn minh nhân loại. Cũng có khi, tư tưởng sinh thái hiện ra trong việc nhà văn lấy thiên nhiên làm trung tâm, làm nhân vật, thay vì hướng đến cấu trúc con người trung tâm luận như trước đây. Một cấp độ khác là trong văn chương nghệ thuật xuất hiện thái độ của con người trong cách ứng xử với thiên nhiên… Trong thơ Trần Lê Khánh, người đọc nhận ra thiên nhiên vừa như một phối cảnh trữ tình, vừa như một môi trường sống của con người - tương thông hòa điệu với con người, lại vừa như một thực thể, một nhân vật (trung tâm). Đồng thời, ở một số thi phẩm, chúng ta có thể nhận ra tư tưởng hòa giải với thiên nhiên của Trần Lê Khánh:

dần dần

sông cạn đến mức

con cá đớp được

đám mây khô

                     (Bối thủy)

Bỏ qua những mĩ cảm thi ca để nói về thực trạng môi trường, bài thơ của Trần Lê Khánh cho ta hình dung về những dòng sông cạn như là hệ lụy của biến đổi khí hậu, vận động địa chất hay những tác động của con người. Sông cạn đồng nghĩa với việc loài cá (cùng các loài thủy sinh khác) mất đi môi trường sống. Bài thơ của Trần Lê Khánh mang cảm thức kiệt quệ, khô khát trong hình tượng con cá đớp được đám mây khô. Sông cạn, đến đám mây cũng khô, nghĩa là mọi thứ dường như không còn đủ sức để nuôi nấng sự sống nữa. Cái chết hiện hình rất rõ trong hình tượng này chất vấn trở lại thái độ và ứng xử của con người với thiên nhiên. Thực trạng “rừng khô, suối độc, biển cạn…” chẳng mấy lúc mà thành bi kịch “thương hải tang điền” .

          Mặc dù vậy, cảm thức sinh thái nổi trội trong thơ Trần Lê Khánh vẫn là những tương giao mật thiết giữa con người và tự nhiên như là một mối cộng sinh. Thiên nhiên là đối tượng để gửi gắm tâm trạng, cảm xúc. Ở đó, thiên nhiên ánh chiếu tâm hồn thi sĩ:

mây

ủ trăng

chín dần

nghìn năm còn đắng

(Vị đêm)

nụ hoa đỏ

ngủ gật trên cành

em nhón tay giữ

giọt nước long lanh

(Phối cảnh)

Thật khó để hình dung  thơ ca sẽ ra sao không nương tựa vào thiên nhiên, cảm xúc không ký thác vào những thực tại biểu kiến. Khi đó, thơ rơi vào siêu hình, thậm chí, mất đi những liên kết để tồn tại. Lý do nào để thi nhân nương tựa vào thiên nhiên, cảnh quan? Đó chính là mối tương liên hữu cơ của chính thiên nhiên mà con người đã nhận ra trong quá trình sống của mình. Chẳng có gì trong vũ trụ này đơn lập, tách biệt. Có một mối dây ràng rịt, vô hình mà bền chặt, giữ cho tất cả tồn tại trong một cơ cấu cân bằng đến ngạc nhiên. Thiên nhiên, trong những biểu hiện hòa quyện của nó đã nói giúp thi nhân niềm yêu thương, gắn bó, sự giao cảm vô hình mà sâu xa:

mây

nhè nhẹ thở

trong một

giọt sương

(Mãi mãi)

mùa đông

đón gió đông về

cành cây khô

mọc ra một nhánh cây khô

(Lãng mạn)

Cảm quan sinh thái của thi sĩ không tỏ bày một cách trực diện mà giấu mình trong sự tinh tế khi nhìn về thiên nhiên. Hơi thở của mây trong một giọt sương hay nhánh cây khô mọc giữa mùa đông thể hiện tấm lòng đầy trắc ẩn của Trần Lê Khánh. Sự sống kỳ vĩ, nhưng sự sống cũng bé bỏng mong manh. Vì thế, cần phải nâng niu và bảo bọc. Ở khía cạnh này, Trần Lê Khánh đã bộc lộ tư tưởng thiên nhiên là biểu tượng vĩnh hằng của sự sống. Cũng ở đó, tứ thơ chất vấn về thái độ của con người đối với thiên nhiên. Những tham vọng của loài người có lẽ đã thờ ơ, vô cảm trước thiên nhiên, trước những mầm sống đang vượt lên và hé mở. Từ tư tưởng ấy, thơ Trần Lê Khánh có thể là một ví dụ cho những động thái môi trường đang hiện diện ngày càng rõ nét trong văn chương nghệ thuật.

3. Linh hồn thiên nhiên - một sắc diện của cái tôi trữ tình Trần Lê Khánh

Bàn về linh hồn thiên nhiên của Trần Lê Khánh, nghĩa là, trong thơ ta sẽ bắt gặp một con người, một tâm hồn - linh hồn “dan díu với muôn dây” (Xuân Diệu) bởi những tình yêu mến, tha thiết. Đồng thời ở đó, ta nhận ra mối tương thông nhiệm màu giữa linh hồn thi sĩ với thiên nhiên, lắng nghe được những thông điệp từ thiên nhiên. Đó là lời của mây của nước, của sông của biển, của núi non và những con đường, của cỏ cây hoa lá, của giọt sương và cánh hoa, của gió và xuân hạ thu đông, của chim chóc và những hành trình thiên di, của đêm và ngày, của những vì sao và con cá nhỏ, của chiếc lá rơi và ký ức xanh trên cành, của em và của anh trong ngôi nhà thiên nhiên rộng lớn…

Có một hạt nhân vô cùng quan trọng trong thơ chính là cái tôi trữ tình. Cái tôi ấy chi phối cảm quan về thế giới, cách biểu đạt cũng như bày tỏ thái độ, giọng điệu trữ tình trong thơ. Trần Lê Khánh là một thi sĩ đầy mẫn cảm với thiên nhiên. Trong những bài thơ của anh, người đọc nhận ra rằng, anh dành cho thiên nhiên một sự trân trọng hết mực, bởi đó là thế giới, là vương quốc, là khu vườn, ươm những mầm thơ đầy ý nhị:

ngọn gió lạnh

thấy bóng của mình

rung động

dưới cánh hoa đêm

(Nhập thế)

Đặt tên bài thơ là Nhập thế Trần Lê Khánh hẳn đã gửi gắm vào đấy ý niệm gắn bó với cuộc đời, với thiên nhiên, sự sống. Gió vốn vô hình, vô tướng. Nhưng, dưới cánh hoa đêm rung động, gió nhận ra mình. Chẳng phải đó là một cách để nhận ra sự tồn tại dựa trên mối tương liên của vạn vật hay sao? Cái tôi trữ tình trong khoảnh khắc trực nhận ấy có lẽ không giấu được sự ngỡ ngàng, ngỡ ngàng như chính cơn gió chợt nhận ra bóng mình kia. Nhưng, nếu không phải là một cõi lòng thi sĩ, có khi gió chỉ là gió, hoa chỉ là hoa và đêm cứ mặc nhiên tỏa vào lòng đời bóng tối.

          Cái tôi trữ tình mang tâm hồn thiên nhiên nên nhìn ra sự sống nhiệm màu trong vạn vật. Thế giới ấy không tách biệt khỏi con người, hay đúng hơn, con người không tách rời thế giới tự nhiên ấy:

mây

vào mùa sinh nở

rủ nhau làm tổ

cho những hạt mưa

                     (Qua sông vác thuyền)

Hình tượng và mĩ cảm trong bài thơ thật đẹp, thật bao dung và mềm mại. Mang cảm thức của loài người (qua thủ pháp nhân hóa), mây rủ nhau làm tổ cho những hạt mưa vào mùa sinh nở. Đôi mắt thi sĩ của Trần Lê Khánh nhìn ra điều kỳ diệu ấy khiến chúng ta bất chợt đưa lòng tay hứng lấy một giọt mưa bên mái hiên nhà mình, để thêm yêu sự sống, thêm yêu những chở che, bao bọc, những gắn bó và đoàn tụ. Cũng tại đây, bằng cái nhìn gợi lên từ đôi mắt thi sĩ, ta mơ về những hồ đầm sông biển, nơi loài mây cất cánh bay lên, mang đời nước đi xa.

          Cái tôi trữ tình mang linh hồn thiên nhiên đã đặt vào thơ Trần Lê Khánh một sự cảm thông và thấu hiểu đối với tự nhiên. Những quy luật của sự vận động vừa có thể được nhận diện dưới góc nhìn nhân hóa, ẩn dụ. Nhưng, cũng có thể trực nhận về vòng quay vĩnh cửu của tự nhiên:

trong muôn trùng

quả núi phập phồng nhịp đập

để những con sóng hồng 

vòng về cố hương

(Quả tim núi)

Núi là núi hay núi là người? Sóng là sóng hay sóng là người? Cố hương có thể là gì nếu chẳng phải là quê hương trong lòng kẻ tha hương? Núi thủy chung chờ đợi, núi lặng im ngóng nhìn, nhịp đập bền bỉ từ tự nhiên vẫy gọi một ngày những ngọn sóng mang phù sa quay về đoàn tụ. Tứ thơ của Trần Lê Khánh đã chạm vào cảm thức của không chỉ loài người mà còn là quy luật của tự nhiên. Tản Đà xưa cũng đã một lần thốt lên như vậy: Non cao đã biết hay chưa?/ Nước đi ra bể lại mưa về nguồn (Thề non nước).

4. Em - sự phản chiếu linh hồn thiên nhiên trong thơ Trần Lê Khánh

Một cái tôi trữ tình (trong thơ tình) mang linh hồn thiên nhiên thì hẳn phải có một người tình (em) là phiên bản gửi gắm ý niệm thiên nhiên. Trần Lê Khánh có nhiều bài thơ tình mà ở đó, người tình trở thành biểu tượng của sự sống gắn với những trải nghiệm về các trạng thái của thiên nhiên.

Người tình là một khách thể, nhưng lại là khách thể tương thông mật thiết với chủ thể, thậm chí là phiên bản gần gũi nhất của chủ thể. Em, trong thơ Trần Lê Khánh hiện diện như là một niềm hi vọng, một chờ đợi, một thương yêu, một hòa hợp, một khổ đau và đày đọa… Tất cả không ngoài ý niệm về sự sống, gặp gỡ, gắn kết, sinh sôi và ẩn tàng ly biệt. Trong tình yêu, người ta chờ đợi điều gì? Thiên nhiên giao hòa chính là hình hài của sự giao hòa trong lòng người:

thu

em nhoẻn nụ cười

thật vừa vặn

với mênh mông

                               (Hồn nhiên)

Thiên nhiên và em lúc ấy đã trùng lên nhau trong trái tim và đôi mắt kẻ si tình. Tình yêu gom mênh mông vào nụ cười của em là tứ thơ thật đẹp, thật rạng rỡ. Lúc ấy, dường như mọi thứ trở nên hiền hòa và dịu dàng quá đỗi. Vì có em mà vạn vật trở nên đáng yêu, mềm mại đến thế:

em đi

dải cát mịn

lên da non

nơi trái đất tròn

               (Mình có ngày gặp lại )

Xây dựng hình tượng em trong thơ, Trần Lê Khánh cũng hướng tới những niềm hi vọng tha thiết, nhưng dường như, có những niềm mong đợi không về:

em

quên mùa thu

quên chiếc lá bay trong lòng

hai mặt hoang vu

                     (Yêu)

Cái hoang vu của lá hay của lòng người khi em quên thời gian đã xanh lên trong cuộc tình chúng mình? Tứ thơ đậu vào chữ “quên” làm hoang vu một mùa tình ái. Phản đề của “yêu” hiện diện trên hai mặt lá hoang vu, như lòng anh, như những nuối tiếc đã rời xa nguồn cội. Dẫu chỉ mang ý nghĩa tượng trưng, chỉ là một hình thức biểu đạt, nhưng chiếc lá bay trong lòng hai mặt hoang vu vẫn gợi lên những mùa biệt ly thăm thẳm. Đẩy tình nhân và thiên nhiên vào tình huống “gặp lại”, nỗi niềm xưa làm lạnh sống lưng bởi những ký ức hóa thạch bỗng nhiên sống dậy trong một hôm gió thổi. Chiếc lá nhớ con đường hay mộng mơ đã dẫn thi nhân về một tình yêu vùi chôn từ tiền kiếp:

một hôm gió thổi

chiếc lá lạnh sống lưng

khi dưới đất lộ ra bộ xương hóa thạch

của lối mòn triệu năm về trước

em đã đi qua

(Vậy à)

Chợt nhớ, Hàn Mặc Tử từng viết những câu thơ mang ý niệm chia lìa: Gió theo lối gió, mây đường mây/ Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay/ Thuyền ai đậu bến sông trăng đó/ Có chở trăng về kịp tối nay - Đây thôn Vỹ Dạ. Còn Trần Lê Khánh, những chia lìa thức dậy bật khóc trong ngày em trở lại, nhắc nhớ về một con đường dẫn vào hư vô như cuộc tình quên lãng:

ngày em về

con đường mòn thức dậy

dãy núi úp mặt vào bật khóc

bên kia hư vô

(Vô tận)

Trưng dụng thiên nhiên như một thực thể song hành cùng hình tượng người tình, Trần Lê Khánh đã cho thấy mối liên hệ giữa thiên nhiên và con người trong thi giới của mình. Không quá nặng nề vào các tạo dựng có tính tuyên ngôn, người tình và thiên nhiên, hòa hợp và ly biệt, gắn kết và tan vỡ, hi vọng và thất vọng… tất cả đều được lọc qua cảm quan của một thi sĩ đầy mẫn cảm với thiên nhiên.

5. Vĩ thanh

Thơ Trần Lê Khánh cho ta trở về với thiên nhiên, nơi tất cả đều có linh hồn, đang sống và gắn bó mật thiết với nhau, từ đó ta nhận ra mình trong mối liên hệ “âm u và sâu xa” (Ch. Baudelaire) với thiên nhiên. Hiểu được ý niệm vạn vật hữu linh hay cảm quan sinh thái cùng sắc diện của cái tôi trữ tình, bản mệnh của người tình trong thơ Trần Lê Khánh là bước khởi đầu cho ta trở lại thế giới của chính mình. Tại sao vậy? Hóa ra, đọc thơ đâu chỉ là chuyện gặp gỡ với người khác qua những bài thơ, những hình tượng... Cái đích cuối cùng của đọc thơ là gặp lại chính mình, có cơ hội được nhìn sâu vào tâm hồn mình mà thấm thía những cung bậc của suy tư và cảm xúc cá nhân. Linh hồn thiên nhiên trong thơ Trần Lê Khánh tái sinh trong sự đọc để ký thác vào ta những rung động trước thiên nhiên, vũ trụ cùng những mối giao hòa bất tận.

TS. Nhà báo Lê Phong

 

REVIEW

Nature's soul in Tran Le Khanh's poetry

 

Abstract: The soul of nature is a significant theme in Tran Le Khanh's poetry, and it can be understood from four angles: the idea of animism in the art world; how nature reflects ecological feelings in poetry; how the lyrical self carries the soul of nature, which is a sense of closeness and communion with nature; and how "she" is a lyrical character that reflects the soul of nature. In order to partially address the questions of artistic thought, the art world, the lyrical self, and the lyrical character in Tran Le Khanh's poetry, this article focuses on making sense of the aforementioned elements.

Keywords: Tran Le Khanh's poetry, nature's soul, animism, ecological feeling

1. Nature's soul - an aspect of animism in Tran Le Khanh's thought

Animism is a theory, a concept that reflects sacred beliefs, the enigmatic relationship between humans and nature, and all things in nature, through metaphysical messages. Simply put, this theory holds that everything has a soul. But how do we know that “nature's soul” exists in this infinite, multidimensional universe? People needed poets at that time because their sensitive souls and loving hearts were always devoted to life, listening to the most delicate beats hidden deep within the world's heart. In my research, I discovered the spirit of nature in Tran Le Khanh's poems. It goes without saying that nature in Khanh's poetry world is magical, rich, and delicate. It is not an attempt to describe; rather, it is a sensitivity to listen, to recognize that nature has a soul, that it is also breathing and breathing, sending humanity a message about the presence of its blood and freshness around man, right inside of man. In general, personification jurisprudence will be particularly effective in expressing this state of nature:

rivers are calm

waiting for the long rain

to wash away

all waves of nostalgia

(my hometown)

 

“Lying” or “bathing” can be understood simply as human activity; however, the author expands the semantic dimension to describe the state of rivers and waves. Nature, of course, can completely lie down and bathe like grass, flowers, leaves, and birds on a fresh and clean rainy day. The limit of humanity is always the reduction of objective realities to its human-quality field of perception. As a result, rivers are like people, and waves are like exiled identities. Who knows, maybe nature is a famous adventurer, with a fate associated with restless motion. The river's soul can be found in the waves, in the bends, in the rapids, and in the calm. River life, not in comparison to people, speaks of the miraculous life that flows through such banks. Tran Le Khanh's soul is sensitive. He recognized nature's soul in its physical form. There is not always a need to anthropomorphize (and why should there be?). Nature is nature, and its enduring life speaks to the soul of all things:

rosa multiflora

leans into morning

both have been waiting

to blossom since night

(nostalgia)

 

Ignore the human-related vocabulary (lean, wait), do not multiflora roses and mornings appear in the bright dawn? The natural backdrop is the night, the entity is the flower-morning, and the next circumstance emerges when the day arrives. Flowers still bloom and the sun rises without people, so who made that rule if not nature's soul? Who dares to claim that flowers do not wait? The seasons, the moments that follow the blooming and dying rhythm of flowers, are life and death, nature's miraculous transformation and rebirth. Similarly, we will discover that the natural entities in Tran Le Khanh's poetry are alive. It is the cloud that carries the water's dream, the dewdrop that hides the cloud's breath, the mountain that faithfully waits, the path that mournfully welcomes the old feet, the desolated leaf on the day it leaves the branch, the fish looking up at the distant stars, the light of fire with a mission to illuminate the darkness, the cracked face of stone... Because humans only understand their own language, they are unable to recognize the language of nature. So, in the color of crimson flowers, who knows that it is a drop of blood that turns spring rosy; in a dry body, who knows the veins of still-awakening life, and who knows that all species' tears have not kept the sea forever bitter and salty?

the sea knows the secret

that seagulls

must endlessly carry salt to the ocean

because they were blinded in a previous life to believe in tears

(the sea’s salty pain)

 

vast white winter

a flower blossoms

a drop of blood

absorbed into spring

(the angel guardian)

 

Everything has a soul. The universe is miraculously kept alive by that soul. Because man lives in the midst of nature, is an animist, and has a close relationship with nature, listening to the rhythms of things around him is a way for us to reconnect life to the vastness and endlessness. Such moments of return are revealed in Tran Le Khanh's poetry.

 

2. Nature's soul - an ecological highlight in Tran Le Khanh's poetry

When discussing the soul of nature in Tran Le Khanh's poetry, one cannot help but think of ecology - environment as a topic that is gaining popularity in literature and art. Walking among nature in Tran Le Khanh's poetic world, people find nature beautiful and wondrous; noble and tolerant nature. However, nature must also be protected. At the same time, poetry teaches people about man's repentance before nature.

Let me state right away that ecological sensibility appears in literature on multiple levels. Nature is sometimes just a backdrop for characters, events, and emotions. They are sometimes descriptions emphasizing the meaning, role, beauty, or vitality of nature. Occasionally, literature is deeply rooted, and the reality of an environmental crisis is linked to the advancement of human civilization. Sometimes ecological thought manifests itself in the fact that the writer places nature at the center, as a character, rather than aiming for the centralist human structure as previously. Another level is that human attitudes toward nature appear in art and literature... Nature appears in Tran Le Khanh's poetry as both a lyrical perspective and an environment. Human life - in harmony with others, as an entity, a (central) character. At the same time, we can see Tran Le Khanh's idea of reconciliation with nature in some poems:

time after time

the river is so low

fish bite

at a dry cloud

(end of the world)

Leaving aside poetic sensibilities to discuss the environmental situation, Tran Le Khanh's poem depicts shallow rivers caused by climate change, geological movements, or human impacts. Fish (and other aquatic species) lose habitat when rivers dry up. The image of a fish catching a dry cloud in Tran Le Khanh's poem conveys the feeling of exhaustion and thirst. The river is dry, and even the clouds are dry, implying that nothing appears to have the strength to support life. Death appears very clearly in this image, calling into question people's attitudes and behaviors toward nature. The reality of “dry forests, poisonous streams, and dry seas...” quickly became a tragedy of “life's vicissitudes.”

            Nonetheless, the dominant ecological feeling in Tran Le Khanh's poetry is still the intimate symbiotic interactions between man and nature. Nature can be used to convey moods and emotions. Nature reflects the poet's soul there:

clouds

ripen for a thousand years

ferment the moon

so bitterness remains

(taste of night)

 

a red flower

nodding on the branch

standing on her toes to still

a glistening drop of water

(landscape)

 

It is difficult to imagine what poetry would be like if it did not rely on nature and did not confine emotions to apparent realities. Poetry had fallen into metaphysics at the time, and had even lost its links to exist. What motivates poets to draw inspiration from nature and landscapes? Man has realized the organic relationship of nature itself throughout his life. Nothing in this universe is isolated or separated. There is an invisible but powerful bond that keeps everything alive in a surprisingly balanced structure. Nature has said to help poets love, attachment, and invisible but profound sympathy in its various manifestations:

cloud

gently breaths

in a dewdrop

(ever)

 

in winter

to grow from a wilted branch

a wilted bough

waits for wind from the East

(romance)

 

The poet's ecological sense is not expressed directly, but rather hidden in the subtlety of nature. Tran Le Khanh's compassionate heart is represented by the breath of clouds in a drop of dew or a dry branch that grows in the middle of winter. Life is wonderful, but it is also brief and fragile. As a result, it should be treasured and safeguarded. Tran Le Khanh has revealed the idea that nature is the eternal symbol of life in this regard. There are also poetic ideas that question man's attitude toward nature. Human ambitions may have been indifferent, insensitive to nature, to the sprouting and unfolding of life. As a result, Tran Le Khanh's poetry can be seen as an example of environmental dynamics that are becoming more visible in literature and art.

3. Nature's soul - a facet of Tran Le Khanh's lyrical self

When we talk about Tran Le Khanh's natural soul, we will meet a person, a soul - a soul “flirting with all the strings” (Xuan Dieu) by love and earnestness. At the same time, we see the miraculous communication between the poet's soul and nature, as he listens to nature's messages. It is the word of water clouds, rivers and seas, mountains and roads, grass and flowers, dew drops and petals, wind and spring and summer, autumn and winter, birds and migration journeys, night and day, stars and little fish, fallen leaves and green memories on the branches, of you and me in the big house of nature...

The lyrical self is an extremely important nucleus in poetry. That self dominates perception of the world, the manner in which attitudes are expressed, and the lyrical tone in poetry. Tran Le Khanh is a poet with a strong connection to nature. The reader can tell from his poems that he has a great respect for nature, because it is the world, the kingdom, the garden that is incubating the tender poetic sprouts:

 

the wind

seeing its shadow

shaking

under a night flower

(enter into the life)

 

Tran Le Khanh must have infused the poem with the idea of attachment to life, nature, and life by naming it “nhap the” (enter into the life). Wind is inherently formless and invisible. But the wind recognized itself beneath the fluttering night petals. Is not that a way of realizing existence based on interdependence? In that moment of perception, the lyrical self may be as surprised as the wind itself, which suddenly realized its shadow. But, in the absence of a poet's heart, the wind is just the wind, the flower is just a flower, and the night simply radiates into the dark heart of life.

            Because the lyrical self has a natural soul, it sees the magical life in everything. That world does not exist apart from man, or rather, man does not exist apart from the natural world:

clouds

in the season of birth-giving

build a nest together

for a million single drops of rain

(already across the river he carries the boat on his shoulders)

 

The image and aesthetics in the poem are truly beautiful, tolerant, and gentle. Clouds entwine to nest for raindrops during the breeding season, bringing the human feeling (via the method of anthropomorphization). Tran Le Khanh's poetic vision see the miracle that causes us to raise our palms to catch a drop of rain on our porch, to love life more, to appreciate the protections, covers, attachments that bundle and reunite us. We also dream of lakes, rivers, and seas, where clouds take flight and carry water away, with the look evoked by the poet's vision.

            Tran Le Khanh's poetry has sympathy and understanding for nature because of the lyrical self-carrying the soul of nature. The laws of motion can be recognized through the use of anthropomorphism and metaphor. However, the eternal cycle of nature can be seen:

in the myriad of mountains

one heaving mountain beats

for those pink waves

circling back to where they began

(the mountain’s heart)

 

Mountains are mountains, or are people mountains? Waves are waves, or are people waves? What is the homeland if it does not exist in the hearts of expatriates? The mountain waits faithfully and silently, the steady beat of nature beckoning one day when the alluvial waves reunite. Tran Le Khanh's four poems have touched not only human emotions but also natural laws. The old Tan Da once said, “did the high mountain realize it/ the water that flows to the sea will eventually return to its source” (The vow between mountain and river).

 

4. She - the reflection of nature's soul in Tran Le Khanh's poetry

In love poetry, a lyrical self with the soul of nature must have a lover (she) who is the version that conveys the concept of nature. Tran Le Khanh wrote many love poems in which the lover becomes a symbol of life associated with natural experiences.

The lover is an object, but it is one that is inextricably linked to the subject, even the closest version of the subject. “She” (as “you”) appear in Tran Le Khanh's poetry as a hope, a wait, a love, a harmony, suffering and torment... Everything is not without the concept of life, encounter, connection, proliferation, and segregation. What do people expect when they fall in love? Nature harmony is the shape of human heart harmony:

autumn

her smile

an absolute fit

with the immensity

(innocent)

 

Nature and “she” (as “you”) were overlapping in the hearts and eyes of the beholder at the time. Her smile is a beautiful, radiant poem full of immense love. Everything seemed so peaceful and gentle at the time. Everything becomes so lovely and soft because of her:

when she is gone

the silky sand

sheds its scab

at the place where the earth is round

(we will meet again)

 

Tran Le Khanh's image of her (as “you”) in poetry aims for earnest hopes, but it appears that there are expectations that do not return:

miss

you forgot about the fall

you forgot about the leaf flying through the heart

both sides wild

(love)

 

When you forget the time has turned green in our love, are you in the desolation of leaves or the desolation of people's hearts? To devastate a season of love, the poetic ideas landed on the word “forgotten.” The polar opposite of “love” can be found on two desolate leaves, like his heart, like regrets that have left the source. The leaf that flies in the heart of the desolated two sides still evokes the seasons of deep separation, despite having only a symbolic meaning, just a form of expression. Pushing lovers and nature into a “rendezvous,” old feelings chilling the spine from fossil memories suddenly come to life on a windy day. The poet has discovered a buried love from a previous life thanks to a leaf that remembers the path or dreams:

one day the wind blows

along the leaf’s cold spine

the ground appears as a fossil

of the worn road she travelled

a million years before

(is that all)

 

Han Mac Tu once wrote poems about separation, which I suddenly remembered: The wind blows with the wind; the clouds follow the clouds/ The water flows sadly; the cornflowers are swaying/ The boat of someone moored on this river of the moon/ Will it be able to bring the moon back in time tonight? - This is a village called Vy Da. As for Tran Le Khanh, the separations woke up crying on the day she returned, reminding of a road leading ito nothingness like a forgotten love:

the day she returns

the worn road wakes up

the mountain’s face in its hands

crying over the other side of nothing

(beginning of the endless)

 

Tran Le Khanh's poetry depicts the relationship between nature and man by using nature as an entity that goes hand in hand with the image of a lover. Manifesto-esque creations, lovers and nature, harmony and separation, cohesion and breakup, hope and disappointment... everything filtered through the sensibilities of a poet who is attuned to the natural world.

5. Epilogue

Tran Le Khanh's poetry transports us back to nature, where all creatures have souls, are alive, and are inextricably linked to one another, and where we find ourselves in a “murky and deep” (Baudelaire) relationship with nature. Understanding the concept of animism or ecological sense, as well as the color of the lyrical self and the lover's fate in Tran Le Khanh's poetry, is the first step toward returning to our own world. Why so? Reading poetry, it turns out, is not just about meeting new people through poems and images... The ultimate goal of reading poetry is to reconnect with yourself, to be able to look deeply into your soul and comprehend the depths of personal thoughts and feelings. When we read Tran Le Khanh's poetry, the spirit of nature reincarnates to instill in us the vibrations of nature, the cosmos, and unending harmony.

Journalist, Le Phong, PhD